Telephone Calls

TELEPHONE CALLS

MATAGAL na rin akong hindi nakakahawak ng aming telepono sa landline maliban nang bumaha sa banyo dahil umapaw, ayaw huminto ang agos ng tubig mula sa water tank  at nang hindi dumarating ang statement of account ng credit card kaya di ko alam ang babayarang minimum balance...na kailangang tawagan ang mga kinauukulan.

Ngunit kanina, naupo ako sa tabi nito at wika nga ay kinarir ito. Ibig sabihin lang,  tinawagan na ang mga dapat tawagan na kay tagal nang hindi nakakausap o nakakaulayaw. Nasa isip ko kasi ang isang tula tungkol sa mga magkakaibigan na panay ang paliban sa pagdadalawan (o pagtatawagan) na kalaunan, nang maisipang dumalaw ay huli na ang lahat. Na minsan ay naging karanasan ko.  Narito ang Tula.

“Around the corner I have a friend,

In this great city that has no end;

Yet days go by, and weeks rush on,

And before I know it, a year is gone,

And I never see my old friend's face,

For Life is a swift and terrible race.

He knows I like him just as well

As in the days when I rang his bell

And he rang mine. We were younger then,

And now we are busy, tired men:

Tired with playing a foolish game,

Tired with trying to make a name.

"Tomorrow," I say, "I will call on Jim,

Just to show that I'm thinking of him."

But tomorrow comes--and tomorrow goes,

And the distances between us grows and grows.

Around the corner!--yet miles away . . .

"Here's a telegram, sir . . ."

                                                      "Jim died today."

And that's what we get, and deserve in the end:

Around the corner, a vanished friend.”

Charles Hanson Towne (1877-1949) 

Ang pangalan ng aking kaibigan ay hindi Jim. Siya ay si Ester, taga-Candelaria, Quezon, taga-University of the East, naging kasama sa opisina,    matalik na kaibigan at kalaunan ay Kumare (inaanak ko sa binyag si Lemuel, ang kanyang panganay), at nang kami ay magkahiwalay dahil tumigil na akong magtrabaho ay naging katawagan sa telepono, kakwentuhan. Hanggang dumating ang panahong dumalang ang aming pag-uusap, bisi kasi, ang aming dahilan. Alam kong higit siyang abala kaysa sa akin dahil kayod pa rin siya sa pagtatrabaho, ganoon siya kasipag, samantalang ako ay nasa bahay lamang.  Naputol na nga ang koneksiyon kahit alam naming naroon pa rin ang lalim ng pagkakaibigan, nasa alaala pa rin ang masasayang araw na pinagsamahan - sabay na pagpasok sa aming opisina na nasa Leon Guinto, sakay ng Super Transit mula sa harap ng UE (taga-dorm ako, sa likod ng San Beda ang apartment nilang magkakapatid), sabay rin sa pag-uwi, pamimista sa kanila sa Candelaria, sa amin sa Malolos, sayawan sa amin, kasalan sa kanila...

Ngunit nariyan lamang ang telepono. Maaaring sa isang sandali ng pamamahinga ay maupo sa tabi nito at dumayal.  Na hindi ko nagawa sa isang mahabang panahon. At nang maisipan ay...

Hello, pwedeng makausap si Ester?

Na ang sumagot ay ang anak na babae. Na tinanong kung sino ako at nang makilala ay sinabing “Wala na po si Mommy.”

 Wala? Wala na?. Ganoon lang. Wala na. At  kasabay ng buntong-hininga, wala na ngang magagawa.

UNA kong dinayal sa telepono ay ang número ng Isang dating kasama sa dormitoryo na noong isang taon ay naistrok at  bedridden ngayon. Wala ang mga kasama nito sa bahay at ang naiwan lamang ay ang caregiver at ang kasambahay na siya kong nakausap. Maayos raw naman ang kalagayan nito, considering...

Bago nangyari ang kanyang pagkakasakit ay madalas kaming nag-uusap. Masipag siyang tumawag sa telepono. Nahinto lamang ito nang siya ay magkasakit. Nang kami ay nagkakatawagan, lahat ay napag-uusapan namin.  At naisip ko, kung ganoon ang pagkakaibigan, anuman ang mangyari sa hinaharap, walang panghihinayang na madarama.

ANG ikalawang tawag ko sa telepono ay sa isang dating kaiskwela sa kolehiyo na tuwang-tuwa sa aking pagtawag. Ang nakatutuwa sa usapang-kaibigan, kung saan-saan nadadako ang paksa ng kwentuhan. Tingnan ninyo....

Ikinuwento niyang una na graduate na siya mula sa wheelchair to walker at ngayon sa quad na tungkod. Naoperahan siya sa Isang torn o ruptured tendon sa may sakong. Na ipinagtataka raw ng Doktor kung bakit nangyari sa kanya, di naman siya si Kobe Bryant. That was good news. Kaya medyo mobile na siya at nakakatrabaho na sa kanilang bahay. Linis-linis, ganoon. 

Ngayon, napunta na ang kwentuhan namin sa paglilinis sa bahay. At this point ng buhay namin, kung pagod na kami, tumitigil na kami sa pagtatrabaho. Hindi tulad noong araw, na sige, hanggang hindi tapos, hindi humihinto. So, nabanggit ngayon ang mga kinalakhan naming trabaho o chores noong lumalaki kami sa probinsiya. Ako'y nagsasaing, naghuhugas ng kinanan, naglalampaso ng sahig, nagwawalis ng bakuran. Aba, siya raw ay umiigib pa ng tubig, nagsisibak ng kahoy kung saan tinamaan ng gulok ang hintuturo niya at muntik nang maputol at nagwawalis rin ng bakuran.

May kawayanan kami sa duluhan ng aming bakuran. Makalat ito kaya araw-araw, dapat ay walisin at sigaan. Napunta sa puno ng alagaw ang aming usapan. Alam mo ba, 'ikako, na ang talbos nito ay isinasamang palaman sa sibuyas at kamatis ng inihaw na bangus? Na ang malalapad namang dahon ay pwede ring pambalot ng inihaw na isda? Na ang  mga dahon din nito ay mabuting panlinis ng basong kristal kahit walang sabon (foam ngayon at joy)? Hindi raw niya alam.

E, alam mo ba 'ikako iyong puno ng malaiba? Na mabaho at panlagay sa ilalim ng banig para sa surot. Ay, naku, napunta na sa surot ang usapan. Bakit, noong araw, ang daming surot. Sa dormitoryo, na ang katre ay sulihiya, tirahan ng surot ang mga singit-singit nito. At pati sulok  ng kulambo, dahil wala pa noong screen ang mga bintana.

Sa ngayon, wala na kaming naiingkwentrong surot. E, kuto, tanong nito. Naku, at naalaala namin ang kuto sa buhok ng aming kabataan. At sino ang nakaaalaala sa suyod, haha! Dito kami nagkaroon ng diskusyon. Ang inahin na nangingitlog ay tinatawag na kuto. Ang maliit-liit dito ay kuyumad. Ang lisa ay ang nakakabit sa hibla ng buhok na sinasalat-salat ng walang magawa, hihilahin, saka titirisin. Gross ba? Diskusyon lang ito. Sabi ko, may kulang iyan. Sa pagitan ng lisa at kuyumad ay ang baby na sa tanda ko ay tinatawag naming kulisap!

Hindi niya alam kung ano ang tungaw. Maliit na maliit na pula, maliit pa sa ulo ng aspili, nagtitira sa mga lupi at singit ng balat, na nakukuha ng mga batang naglalaro sa mga damuhan. Iyan ang tungaw na ang kati-kati!

Masaya ang aming kwentuhan kahit wala namang kuwenta kung tutuusin ng iba ang aming usapan. 'Ekanga sa Malolos, 'wentong walang 'wenta...

ANG huli kong natawagan ay kabarkada rin namin ng katatapos kong kausap. Ang kuwento niya ay tungkol sa bakasyon niya, kasama ang kanyang anak at pamilya nito na sa Singapore nakatira. Ikinuwento niya kung saan-saan sila nagpunta- Malaysia, Bali, Indonesia- pero, lagi na siyang nagbe-beg off sa mga lakaran. Parang malaki na raw ang ihinina ng kanyang katawan at ayon sa huling executive check-up niya ay kailangang magpa-check-up pa sa iba namang espesyalista. Bakit ba anya noong araw, iisa lamang ang Doktor. Sipon, lagnat, ubo, diarrhea, sakit ng tiyan, rayuma at kung anu-ano pa, si Dr. Johnny o Crisostomo o Ramos (sa amin sa Malolos) lamang ang pupuntahan o tatawagin. Ngayon, bawat parte ng katawan, may nakatokang doktor. 

Ang kinahantungan ng kanyang hindi malilimutan at pinagdaanang check-up ay ang kabilin-bilinan niya sa lahat ng kanyang anak na pagdating ng sandali ng isang malubhang karamdaman, for her, no more, nothing invasive anymore ang gagawin sa kanya. Ibig sabihin, ayaw niya ng kung anu-ano ang gagawin, bubuksan, ituturok, bubutasin sa kanyang katawan. 

UPDATE---iyan ang resulta ng  kwentuhan namin ng aking mga kaibigan. Latest na kalagayan ng isa't isa. Na maayos pa ang lahat. Masaya. At all is well in the world.

At iyan ang nagagawa ng pagdayal sa telepono, pagtawag at pangungumusta sa mga kaibigan.  Kaya… tawag na...