ISANG KUMOT, ISANG UNAN, ISANG KATRE

ISANG KUMOT, ISANG UNAN, ISANG KATRE

IYON ang kauna-unahan nilang pag-aaway na mag-asawa. Iyong away na tunay. Hindi iyong karaniwang mumunting alitan o tampuhan na nagsimula sa tuksuhan o kantiyawan. Sa loob ng kulang-kulang na dalawang taon nilang pagsasama, iyon ang unang pinakamalaki nilang hindi pagkakaunawaan.

Hindi pa siya nagalit nang ganoon. Si Lorie. “Sana'y sinabi mo muna sa 'kin bago ka tumango.”

Galit din si Nap. “Bakit? Hindi na ba ako maaaring magpasiya nang sarili? Kailangan bang ikonsulta kong lahat sa iyo?”

Bumalikwas sa pagkakahiga si Lorie. Hinarap, tinunghayan ang nakahigang asawa. “Hindi ko sinasabing ikonsulta mong lahat. Ngunit may mga bagay na kailangang makarating sa aking kaalaman.”

Tumagilid nang higa si Nap. Patalikod kay Lorie. “Tulad ng mga bagay na may kinalaman sa kuwarta?”

Bahagya, tumaas, bagama't pigil pa rin ang tinig ni Lorie. “Tama. Ang suweldo mo'y kuwarta ko rin. Ikaw nga ang kumita noon, pero iyon ay atin. Ang anumang labis sa ating gastos, lalabas na ipon natin. Sa ating dalawa. Kaya hindi mo dapat ipaggalantihan ang sobrang iyon. Tinanong mo muna sana ako. Baka mayroon akong pinaglalaanan.”

Bigla, bumangon sa pagkakahiga si Nap. Hinarap siya. “Nagtataka ako sa iyo Lorie. Kung makapagsalita ka, akala mo ibang tao ang pinautang ko noong sobrang iyon sa ating suweldo. Aba'y partido mo 'yon. Sarili mong kapatid na nangangailangan. E, kung nagkataon pala na partido ko ang napautang ko, e, di lalo na sigurong hindi matatapos ang maririnig ko sa iyo.”

Natutop ni Lorie ang kanyang dibdib. Parang hindi siya nakahinga sa narinig sa asawa. Nang magsalita siya'y hindi niya napigil ang pagkatal ng kanyang tinig. “Hindi totoo iyan. Hindi. Kung.. .kung... nalaman kong nangungutang sina Kuya, tatanggi ako. Sasabihin ko ang dahilan. Na ang mga ipon nating iyon ay inilalaan natin sa darating kong panganganak. Hindi ba... hindi ba... kalalapit lang sa atin ng mga nanay... mga nanay mo. Nanghihiram sana sila ng kung magkano. Tinanggihan mo. Tinanggihan natin sila. Ngayon, kung mabalitaan nilang nakahiram ang mga Kuya ko sa atin, ano'ng sasabihin nila. May pinipili ako nang pahihiramin. Tiyak na ang iisipin nila ay ako ang nagpilit na mapahiram ang mga Kuya ko. Hindi nila iisiping ikaw ang nagpahiram. Ako ang sisisihin nila. Ako'ng ibang tao. Manugang lang nila. Hindi anak.”

Hinila ni Nap ang nakatiklop na kumot sa dakong paanan. Ikinadkad. Ibinalot sa katawan. “O, sige, tama na. Gabi na. Matutulog na 'ko.”

Ang galit, sama ng loob at hinanakit na nadarama ni Lorie ay dagling napalitan ng pagkainis. Isang di matingkalang pagkainis sa inasal ng asawa. At hindi niya napigil ang sarili. Mahigpit niyang hinawakan ang dulo ng kumot na nakabalot kay Nap at buong lakas, nagngingitngit na hinila, kasabay ang paghiga. Si Nap ay natalupan.

Saglit lamang na hindi nakahuma si Nap. Pagkuwa'y ano ba't iyong hatak na iyon sa unan, bagsak ang ulo ni Lorie na buti at may kutson ang katre.

Niyakap ni Nap ang mahaba, malambot at malaking unan. Nakatagilid, patalikod, malayong-malayo ang pagitan na parang ayaw madaiti kay Lorie.

Nagtalukbong ng kumot, tumalikod at nagpakatabi-tabi naman sa gilid ng katre si Lorie na para bang ayaw marinig, makita o maingki man lamang sa kapiling na asawa.

At lumipas ang magdamag. Kapwa hindi naidlip ang dalawa. Lumalamig, lumalamig ang hanging pumapasok sa nakaawang na durungawan. Unti-unti naginhawahan si Lorie sa pagkatalukbong na ang dakong ilong lamang ang nakalitaw. At unti-unti rin, namaluktot na sa ginaw si Nap.



SABI ng kanilang kinonsultang doktor na kapatid ng isa nilang kaibigan. “Tama ang inyong ginagawang ito. Ang pakikipag-usap at paghingi ng payo tungkol sa family planning, kasabay ang balak ninyong pagpapakasal.”

Si Nap ang nagpaliwanag. “Kasi ho, doktor, ayaw naming maparis diyan sa iba na taon-taon ay nanganganak ang babae. Halos hindi na makaugaga. Umiinit tuloy ang ulo, pati asawa'y nasisinghalan at siyempre, away ang kinauuwian.”

Tatawa-tawa lamang siya habang nagsasalita si Nap.

“Kaya nga,” sabi ng doktor, “ang masasabi ko ay ito. Sapagkat napagpasiyahan na rin lamang ninyo ang pagpapalawig ng pagitan ng mga bata o spacing sa inyong pagpapamilya, ang pinakamainan na magagawa ninyo ngayon ay ang pagbili ng tama o wastong kasangkapan sa bahay.”

Nagkatinginan sila ni Nap. Anong ibig sabihin ng doktor.

“Ang ibig kong sabihin,” nagpalipat-lipat ang tingin ng doktor sa kanilang dalawa na parang nabasa ang kanilang iniisip, “ang dapat ninyong bilhin na kama o katre para gawing higaan ay hindi ang karaniwan nang matrimonial bed. Iyong malaking-malaki na para sa dalawang katao o mag-asawa.”

“E, alin ho ang dapat?” sabay pa sila ni Nap.

“Ang dapat ay iyong katreng pang-isahan na tao lamang. Tig-isa kayo. Paglalapitin lamang kung gusto at papaghiwalayin kung ayon sa panahon ay dapat magkalayo.”

Natawa sila ni Nap.

Ngunit hindi nakangiti ang doktor nang magpaliwanag. “Ang kainaman ng magkahiwalay na higaan, lalo na sa panahong hindi dapat magsiping ay ang pagkabawas ng tukso na magkaroon ng ugnayan o sexual contact. Sa panahon ng ovulation o pagbaba ng itlog o egg cell, natural na sa isang babae, lalo't may asawa at may karanasan na, ang maghanap.”

Pigil na pigil ang ngiti ni Nap. Palihim, kinurot niya ito.

Nagpatuloy ang doktor. “Iyon ay natural. Sapagkat kaya tayo biniyayaan ng gayong damdamin ay upang matupad ang di maitatatuwang batas ng kalikasan na pagpapalawig ng buhay, sa pamamagitan ng mga supling.”

Sa pormal na pagsasalita ng doktor ay napalis ang kanilang mga ngiti.

“Kaya upang maiwasan ang tukso ng ugnayan sa panahong ito ng obulasyon, na ang babae ang masugid, na maaaring hindi ipinahahalata ngunit siyempre higit na malambing sa asawa, mabuting simula ang magkahiwalay na higaan o katre. Ngayon, kung panahong libre, pwede ring pagtabihin, hindi ba?”

Bago sila ikinasal ni Nap, nagaygay nila ang kahabaan ng Abenida Rizal at kung anu-ano pang kalye at napasok ang malalaking tindahan ng mga muebles.

Si Nap ay may nagustuhang isang magandang matrimonyal. Makapal ang kutson. “P'wede na ito, Lorie, ano?”

Inirapan niya si Nap. “Hindi naman ganyan ang bibilhin natin, di ba?”

Bumulong si Nap. “Alam mo, Lorie, naisip ko lang. Hihirapin ako ng kahihila at katatabi ng ating magkahiwalay na katre. Biro mo 'yong masasayang kong lakas...”

Kinurot niya si Nap. “Tumigil ka nga. Tenang umuwi't bukas na lang tayo humanap.”

Saka niya nakausap ang kanyang lola na ina ng kanyang nanay. “Ang tanging maipapayo ko sa iyo, Lorie, sa pag-aasawa mong ito ay ang sumusunod. Huwag mo sanang pagtatawanan, anak, dahil marami nang pamilya ang lumigaya sa sistemang ito.”

Naisip niya, ano kaya'ng sasabihin ng kanyang lola. Bawal ang magsiping sa unang gabi?

“Ganito, Lorie, ang gawin mo. Ang bilhin ninyong higaan ay iyong malaki na pandalawahan. Para lagi kayong magkatabi. Kung siya ay ginabi nang uwi at ikaw ay naunang naidlip, malalaman mo kung anong oras siya dumating.”

“Ay lola, ang hinahanap nga namin ay iyong magkahiwalay na katre. Para sa aming family planning,” at nagtawa siya nang nagtawa.

Umiling ang kanyang lola. “Ang lintik na pamily palaning na iyan, e, magagawa rin ninyo kahit kayo magkatabi sa isang katre. Sistema lang. Tingnan mo ako't aanim lang na magkakapatid ang iyong ina nang panahong uso ang dose- dosena. Kaya makinig ka.”

Nagbigay siya at nakinig.

“Isang katre matrimonyal. At isang malaki, mahaba, malambot na unan. Isa lamang para sa ulo. Walang para abrasador. Magpagawa ka sa nanay mo. Alam niya iyon.”

Umungol siya. “'La, hindi ako sanay nang may kasalo sa unan.”

“Aba'y magsanay ka, Lorie. Kung gusto mong maging tagumpay ang iyong pagsasama. At eto pa. Ang gagamitin ninyong kumot na mag-asawa ay isang malaki lamang. Hindi tig-isa. Kundi isang malaki na pandalawahan.”

Kumunot ang kanyang noo. “'La, bakit? Pwede na iyong isang katre at isang unan, pero isang kumot, lagot na ang family planning.”

Nagkibit ng balikat ang kanyang lola. “Ikaw ang bahala, Lorie. Nasa iyo ang pagsunod. Ang sa akin ay payo lamang ng isang pauwi na sa isang papunta pa lamang.”

Doon natapos ang kanilang pag-uusap na magnuno at ewan niya, para siyang tinablan kung papaano. Medyo kinabahan siyang hindi niya matanto. Hanggang sa makausap niya ang kanyang ina.

“'Nay, totoo ba 'yong sinabi ng lola? Tungkol sa kumot, unan at katre? Kontra sa family planning iyon e.”

Tumangu-tango ang kanyang ina. “Sa akin ay tumama ang payo ng iyong lola.”

“Sa paanong paraan, 'Nay?”

Tumawa ang kanyang ina. “Sa maraming paraan. At di ko na sasabihin sa iyo. Sa malao't madali ng inyong pagsasama ay malalaman mo rin. At iyong ikasisiya.”

Nag-isip siya . At nagpasiya. “Kung ikaw ang masusunod, Nap, ano talaga ang gusto mo? Ang iisang katre para sa atin. O ang dalawang magkahiwalay?”

Ang tawa ni Nap. “Kung ako ang masusunod, aba, ang gusto ko'y single o pang-isahang katre para sa ating dalawa, para lagi tayong...”

Kinurot niya nang kinurot si Nap. “Loko mo.”

Kaya ang binili nilang katre ay ang malaki, may makapal na kutsong matrimonyal. At ang ipinagawa niyang unan ay malaki rin, mahaba at malambot. At ang kanilang ginamit ay isang malaking kumot.

Ang mga unang buwan ng kanilang pagsasama ni Nap, kahit siguro maikli ang unan at maliit ang kumot, pupuwede na rin sa kanila. Lagi, nakaunan siya sa bisig ni Nap. Kasi nakasiksik siya rito. At si Nap, na sanay pala sa abrasador, siya ang ginawang abrasador. Laging nakadantay.

Sa kabila nang lahat, ang family planning ay hindi nila nakaligtaan. Ang sabi niya. “Kapag ang suot ko'y padyama at hindi nightie, at ang higa ko'y patalikod sa iyo, ang ibig sabihin, hindi pwede.”

Tukso si Nap. Pero sa kabila nang lahat, naparaan pa rin nila ang mahigit na isang taon bago siya naglihi. At ang buwan ng paghihintay sa pagsisilang ng kanilang panganay ay mga buwan ng pagtitipon sa labis sa di rin naman kalakihang suweldo ni Nap. Kuwartang kailangan na pambayad sa ospital, sa doktor, sa mga hindi sukat akalaing mangyayari. Na halimbawa baga ay maging caesarean, sa halip na normal na panganganak.

Kuwartang ipinagkait nila sa nanghihiram na nanay ni Nap. Si Nap ang mahigpit na tumanggi sa katwirang hindi naman apurahan ang pangangailangan ng kaniyang ina at kung pahiramin may hindi aabot ang pagbabayad sa panahong ipagsisilang niya. Na baka sila maalangan sa pagbabayad sa gastos. Walang ibang pagkukunan. Kaya tumanggi sa sariling partido. Na kahit sinabing nauunawaan sila, kahit paano ay alam niyang medyo sumama rin ang loob. At ngayon. Pinautang ang kanyang kapatid. Ang kanyang kuya. Anong sasabihin ng kanyang biyenan?



IBINABA ni Lorie ang kumot hanggang dibdib niya. Dumampi ang malamig na simoy ng hangin sa kanyang mukha at siya ay kinilig. Maginaw. Naalala niya si Nap. Na walang kumot. At... at si Nap. May sipon nga pala si Nap.

Narinig ni Lorie ang pinipigil ngunit hindi mapigil na ubo na gawa marahil ng makating lalamunan. Si Nap. Pumihit ng higa si Lorie. Bigla ang paghapdi ng kanyang mga mata sa namalas na ayos ng asawa. Namamaluktot sa ginaw si Nap. Dagli, bumangon si Lorie. Kinumutan ang nanlalamig na asawa. At sa pagkakatalikod, niyakap niya ito. Di nga lamang siya masyadong makalapit. Dahil sagabal ang kanyang malaking tiyan. Nap... Nap...

Dahan-dahan, wari ay atubili pa rin, wari ay nakikiramdam sa mga pangyayari, tumihaya si Nap. At pumihit, paharap sa kanya. Iniunat ang bisig. Isang hudyat na iaalsa niya ang kanyang ulo upang umunan kay Nap. Upang mapalapit dito. Sa dibdib nito.

“Lorie, Lorie, sorry kangina. Tama ka. Di ako dapat tumango agad kay Kuya. Kasi, alam mo, Lorie, gusto ko talagang mapagbigyan ang Kuya mo. Dahil sa lahat ng mga kapatid mo, parang hindi siya malapit sa akin.”

Sumiksik si Lorie sa dibdib ni Nap. “Hindi totoo 'yan. Sabi ng nanay ko, sa lahat raw ng bayaw, ikaw nga ang gusto ni Kuya. Gusto kasi noon ang pormal na katulad niya. Pero, sorry din kangina, Nap. Nabigla ako. Kasi, nakakahiya talaga sa mga nanay mo. Ako nga'y ingat na ingat sa relasyon namin, pagkatapos mangyayari ang ganoon.”

Naramdaman ni Lorie, humigpit ang pagkakayapos ni Nap sa kanya. “Sige matulog na tayo. Kung anuman ang dapat gawin para maituwid ang mga nangyari ay bukas na natin isipin. Lorie, mahal na mahal kita...”

Matagal nang tulog si Nap, naghihilik na ito ay gising pa rin si Lorie. Sa kadiliman ng paligid ay pilit inilalarawan ang anyo ng kanyang lola. Wari, ay kinakausap.

Tama ka, Lola. Tama ang iyong sinabi, Lola. Kung dalawa ang aming katreng higaan ni Nap, kung magkahiwalay kami sa pagtulog, hindi niya kakailangin ang aking kumot, hindi ko kakailangin ang kanyang unan. At hanggang kailan tatagal ang aming mga alitan. Sino ang mauunang lalapit. Ano ang idadahilan sa paglapit. Tama ka, Lola. Tama ka. At salamat.

(Ang kwentong "Isang Kumot, Isang Unan, Isang Katre" ay nalathala sa Liwayway noong 1970s. Naipahiram ko ang sipi ng Liwayway sa isang ikakasal na kakilala noon na hindi naman naisauli sa akin. Mabuti na lamang at natagpuan ko ang duplikadong kopya ng manuskrito nang magligpit kami ng mga binaha ni Ondoy. Kung nakatulong ang ipinahiram kong kwento sa ikakasal noon ay hindi ko alam. Pero sa huling balitang tinanggap ko, magkakaapo na sila.

Inilagay ko rin dito ang listahan ng mga kwentong nalathala sa blog noong taong 2009. Kung nais ninyong magbalik-basa, all you have to do is CLICK at the title.)