Thursday, October 31, 2013

A Poem for All Saints' Day

In remembrance of loved ones who had made the journey;  A reminder to us who are still on the road...



Life Is A Journey

Birth is a beginning
and death a destination
And life is a journey:
From childhood to maturity
and youth to age;
From innocence to awareness
and ignorance to knowing;
From foolishness to desecration
and then perhaps to wisdom.
From weakness to strength or
from strength to weakness
and often back again;
From health to sickness
and we pray to health again.
From offense to forgiveness
from loneliness to love
from joy to gratitude
from pain to compassion
from grief to understanding
from fear to faith.
From defeat to defeat to defeat
until looking backwards or ahead
We see that victory lies not
at some high point along the way
but in having made the journey
step by step
a sacred pilgrimage.
Birth is a beginning
and death a destination
And life is a journey;
A sacred journey to life everlasting

© Author Unknown



Wednesday, October 16, 2013

KOMIKS

Noong araw (di ba ninyo napapansin, karaniwang pasimula ko ay laging noong araw na nahihiya lang akong sundan ng nang bata pa si Sabel), ang komiks na kinagisnan ko ay ang nasa diyaryong Manila Times. 


Pagdating ng araw ng Linggo, kung saan ang comics page ay de-color, agawan na kaming magkakapatid sa pagkuha ng nasabing pahina.  Sinusubaybayan namin si Flash Gordon, sina Nancy at Sluggo, si Superman.  

Sa Liwayway naman ay sina Kenkoy, Rosing, Nanong Pandak, Aling Matsay at Mang Teroy, saka si Talakitok.  Kalaunan ay ang Buhay Pilipino na pinagbibidahan ng pamilya ni Mang Sebyo, teenager na si Lucy, batang si Rita Rits na malaki ang mata (Rita Rits ang tukso sa akin ng isang kaiskwela sa elementary).  Na kasabayan ng Pilipino Komiks at Tagalog Klasiks.   Hindi ko na inabutan si Kulafu kundi sa mga lumang sipi na lamang ng magasin na tinipon ng Tata Ben at Nana Kikay, kung saang bahay ako matatagpuan kapag nawala ako sa amin.  Naroon ako at nagbabasa ng mga lumang Sinagtala, Silahis at Bulaklak. 

Ang unang timpalak na sinalihan ko ay ang patimpalak ng Liwayway para sa nobelang isinalarawan (illustrated novel).  Natamo ko ang third prize.  Early seventies noon, nasa Marikina na kami.  Tandang-tanda ko pa nang mabasa ko ang aking pangalan na isa sa mga nagwagi, sa kalakip na mini-diyaryo ng magasing Liwayway,  talagang tuwang-tuwa ako.  Tunay na ibang uri ng kasiyahan ang aking nadama.  


Dalawang beses na rin naman akong nanalo, first prize, sa mga contest.  Isa sa elementarya nang grade five ako, oratorical contest sa Pilipino sa Araw ni Balagtas, at isa sa high school, nang third year, oratorical contest naman sa English, sa Araw ni Marcelo H. del Pilar.  Ngunit buong katapatang sinasabi ko, iba ang nadarama ko sa mga panalong may kinalaman ang kakayanan ko sa pagsulat.  Super.

Ang ipinagwagi kong nobelang komiks sa Liwayway ay ni hindi ko nakitang inilathala.  Mahigit nang sampung taon ang lumipas nang matanto kong sa Magasing Hiligaynon (o Bisaya) pala ito inilabas, translated sa Bisaya.  Napagkwentuhan lamang namin ng isang staff ng Liwayway at dinala niya ako sa kanilang library.  Hinanap namin ang mga lumang sipi at doon ko nakita ang aking nobela.  Sayang, kung nalaman ko agad, sana ay nakapagtipon rin ako ng mga kopya nito.  


Sa ngayon, kapag nakita ko ang duplicate ng nasabing nobela, iniisip kong isaayos sa prosa ito at isulat na parang nobela.  Naiiba ang kwento nito.  Nakapagpapaisip sa bumabasa.  Gawin ko kayang libro?  Bakit hindi...

Sa paghahanap at pamimili ng kwentong ilalathala sa aking blog, ilang wakasang komiks na gawa ko noon ang aking nakita.  Kaya ito ang naisipan kong i-post sa buwang ito.  Light only, light lamang. 


However, napansin ko na maliliit pala ang letra sa balloon ng aking komiks, kaya, uunahin ko nang ilagay ang mga dialogue at saka na lang ninyo tingnan ang corresponding na illustration.  Pasensiya na po...

MANG-AAGAW NG ASAWA

May taong malas sa pag-aasawa.  Tingnan ninyo si Emilio.  Natagpuan ay namber wan sa pagkaselosa.  Ang kalbaryo niya ay nagsisimula sa umaga.

Gloria:  Aru, at nag-e-exercise!  Gustong lumiit ang tiyan para magmukhang binata.  Di ka ba titigil?  Um... (kurot)

Emilio:  One, two, three, aruyyy!

Sa pag-aalmusal...

Gloria:  Nagmamadali.  Mukhang may ka-date...

Emilio:  Maano ngang isara mo yang bibig mo.  Kita nang alas otso na... 

Sa pag-aabang ng sasakyan...

Emilio:  Kailangan pa bang bantayan mo ako?
Gloria:  Mahirap nang masingitan...

Pagdating sa opisina... 

Kaopisina:  Telepono, Emilio.  Misis mo...
Emilio:  Pambihira naman...

Pag-uwi sa bahay...
Gloria:  Alas cinco y medya na!  Saan mo ginugol ang diyes minutos?  Ha?
Emilio:  Trapik!  TRAPIK!  TRAPIK!

Pati sa pagtulog...
Gloria:  Hoy, gising!  Sino ang napapanaginipan mo?
Emilio:  Blade!  Bigyan ninyo ako ng matalim na blade!

Nakapagtitiis na sana si Emilio, dangan at may iba pang problemang dulot ang pagkaselosa ni Gloria.

Tatay:  Mang-aagaw pala ng asawa ang anak ko?  Idedemanda ko kayo!
Emilio:  Pasensiya na, Mang Ambo.
Gloria:  Talaga  naman.  Talaga naman.

Wala namang patawad si Gloria.
Gloria:  Oy, bakit kayo tingin nang tingin sa asawa ko?  May gusto kayo?  Balak ninyong agawin?
Emilio:  Gloria naman.  Mga musmos pa yan...

Masakit ay ito.
Mga tao:  Ito'y para maisip mong suhetuhin ang asawa mong palabintang.  Mang-aagaw raw ng asawa ang kapatid ko!  Bah!  (wham! brang! suntok dine, suntok doon)
Emilio:  Aruy... huwag..

At nag-isip ng paraan ang pobre...
Emilio:  Kailangang mahinto sa pagseselos si Gloria.  Pag hindi ay mapipiste ako.  Ano kaya ang mabuti?

Isang araw, sa tindahang nasa tapat nina Emilio...
Magandang babae:  Magtanong na nga po.  Saan ho ba rito nakatira si Emilio Ubando?
Tindera:  Iyong asawa ni Gloriang nuno ng selosa?  Hayan... at nakadungaw ang babae...
Miron:  Mag-ingat lang kayo ng pagsasalita at palabintang iyan...

Tumapat sa bintana ang bagong dating.
Magandang babae:  Hoy, babae!  Ikaw pala si Gloria.  Ako ang tunay na misis ni Emilio.  Kaya hiwalayan mo siya.  Mang-aagaw ka ng asawa!  Narito ang kontrata namin sa kasal.  Manaog ka't sasabunutan kita.  Mang-aagaw!
Gloria:  Ha?  Diyos ko!
Miron:  Siya pala!  Akalain mo...

Pagdating ni Emilio:
Emilio:  Naninira lang iyon.  Ikaw ang tunay kong asawa.  Heto't legal ang ating kontrata.  Kaya huwag kang masyadong selosa.  Napahiya ka tuloy sa mga tao.
Gloria:  Huhuhu.  Akala ng mga tao ngayo'y ako ang masamang babae.  Huhuhu.  Kailangang umalis na tayo rito.  'Tsaka hindi na ako magseselos mula ngayon.

Nag-alsa balutan ang dalawa.
Emilio:  Tagumpay ang aking paraan.  Bilib na ako sa sarili ko.  Sapak din namang umarte ang inupahan kong starlet.  Teka, nasaan ba si Gloria at nang matapos na ireng ginagawa...

Ewan kung matutuloy sa pag-alis ang mag-asawa.  Bising-bisi si Gloria.

Gloria:  Aling Pining, Mang Arsenio, nasa tindahan ba kayo nang may humanap na babae sa akin?  Iyong mang-aagaw raw ako ng asawa?  Hindi totoo iyon.  Heto ang legal na kontrata sa kasal.  Ako ang tunay na mang-aagaw ng asawa.  Ayyy, ako ang tunay na asawa ng babae!  Ayyy, ang aking asawa na si Emilio ang siyang tunay na mang-aagaw ng asawa.  Ayyy!

Wala.  Malala na pong talaga ang mang-aagaw ng asawa.  Ayyy!

WAKAS


Ito ay inilathala ng Liwayway noong Setyembre 11, 1967.  Ang dibuho ay gawa ni Ben B. Bulaon, na isa sa mga dibuhista o illustrators ng magasin.  

Sana, nag-enjoy kayo...

Tuesday, October 15, 2013

HAIKU SA PILIPINO

May puting bulaklak
bango'y humahalimuyak
akit sa yuyurak...

Sampagita, sampagita...
mama, bili na, bili na!

Pambili ng ulam
amang sugapa sa sugal
'pinagsapalaran.

Ibang larangan ng sugal
May gantimpala'y talunan!

Isip ay nabuksan
buhay ay gamitan lamang,
sa kabig, may bigay.

Alam 'yaring sambayanan
ang nangyayaring nakawan.

May pag-asa pa ba?
Kailangan bang mag-alsa?
Pasakop sa iba?

Panahon ni Maria Clara
at Crisostomo Ibarra?

Sino ang susulat
bagong Noli Me Tangere?
May bago bang Rizal?

Bagong Andres Bonifacio?
Kasaysaya'y mababago...

Mulat, Pilipino
wala nang Padre Damaso
iikot ang mundo.

Yayang intsik ay wala na,
OFW ang kapara. ----------------
(Eve, 10.11.2013)

Sa loob ng silid,
palad, tinukop ang bibig
binhi ay pumintig.

Bagong dating na kuwalta
Di alam ng lasing, bwelta!

Ang lubid sa leeg,
Dalamhati at hinagpis -
dusta na winalis.

Mga ulila sa daan,
Nagtitinda, nangaglisaw.

Ang puting bulaklak
Kisap-matang bubukadkad
gulong na sasadsad.              
(eve 10-13-2013)
 

 

Nakatuwaan lamang.  Ang paglikha sa wikang tagalog ng tula na hawig sa haiku at tan renga  na nabasa ko kamakailan sa isang artikulo sa diyaryo, ay naisipan ko lamang.  Tiningnan ko rin naman sa google ang ilang halimbawa nito at ang mga dapat sunding patakaran sa paglikha na ipinagpapauna ko na, na di ko sinunod, kasi iyon ang kulang sa akin, ang pagiging mainipin.  Ang pagsusulat sa akin ay isa lamang outlet, kumbaga, ng kung anuman ang gusto kong sabihin.  Kung may gustong bumasa, o makinig, salamat.  Kung wala, hindi ko naman problema.  Masaya na akong nakasulat.  Para bang dear diary lamang ang senaryo.

Gayunpaman, nais kong anyayahan ang ilang mahilig ding kumatha, na sumusubaybay rito, na sundan ang aking mga naisulat. 


Sa tunay na tan renga, iba ang may katha ng talatang may tatlong linya sa kasunod na talatang may dalawang linya, gamit ang 5-7-5 na bilang ng tugma sa haiku,  at  ang 7-7- na bilang ng tugma sa kasunod.  Na ginawa kong 6-8-6 at 8-8 dahil higit na mahaba ang mga salitang tagalog.

Nang ipaliwanag ko ito sa aking anak, ang intindi niya sa kahulugan ng proseso ng sagutan  ay ang nilalarong free word association ng mga bata sa bahay.   Na nilalaro rin namin minsan.  Halimbawa:  kapag sinabi ang salitang heart, ano ang una mong maiisip?  May sumasagot ng love, iba ay valentine, mayroon namang artista at mayroon pang doctor.  Sa salitang fire, iba-iba rin ang sagot:  sunog, kalan, baril, nasisante sa trabaho.  Kaya minsan, lumulundag ang kahulugan o sinasabi ng pangalawa sa unang talata.  At sa pagpapatuloy ng iba-ibang sumasali sa sagutan, iba-iba rin ang mababasa sa tula.  Na kung lilimiin naman ang kabuuan, wari ay may isang sinulid na tumutuhog sa lahat ng nasasaad rito.

Kaya ganito lamang ang sinunod ko sa naisipang pagsulat ng my very own haiku sa Pilipino.

May puting bulaklak
bango'y humahalimuyak
akit sa yuyurak...

(ano ang sinisimbulo ng puting bulaklak?  Isang walang malay.  Sinusundan ng mga matang iba ang nasa isipan)

Sampagita, sampagita...
mama, bili na, bili na!

(ito ba ang sumilid sa isip mo?  Isang batang nagtitinda ng bulaklak sa lansangan?  Bakit?  Wala ba itong magulang?)

Kayo, gusto ba ninyong sundan ito?  Halina, dugtungan ninyo ng kung anuman ang naisip matapos basahin ang huling talata sa itaas nito... sampagita, sampagita, mama, bili na, bili na.  Mapapansin ninyo pagkatapos, na maiiba ang takbo ng tula kaysa sa ginawa ko.  At iyon ang nakatutuwa rito.