Sunday, September 26, 2010

Ondoy

ONDOY

Bigat ng loob
At tindi ng damdamin
Ating limutin.

Sa pagkaligtas
Buhay, ari-arian
Pasalamatan.

Alalahanin,
Ang pumanaw na mahal,
dasal, ialay.

Saturday, September 25, 2010

Laughter is the Best Medicine


LAUGHTER IS THE BEST MEDICINE


Siguro ay nabalitaan na ninyo ang tungkol sa Laughter Yoga. Sa pagkaalam ko, ito ay isang tipong seminar kung saan itinuturo ang kahalagahan ng pagtawa sa kalusugan, pisikal at mental ng isang tao, na sinasamahan ng mga ehersisyo kung paano ang wastong pagtawa, pati na ang tamang pag-inhale at pag-exhale.

Iba na talaga ang panahon ngayon. Lahat ay sine-seminar na, pati ang pagtawa. Sabagay, may mga taong napakahirap patawanin. Ang damot, sabi nga. Mayroon namang talagang bungisngis, mahipan lang daw ng hangin, natatawa na. Kumbaga, mababaw. Kasama yata kami doon. Dahil, natatandaan ko, noong high school, may barkada kami, naglalakad sa kampus, nang maparaan kami sa tapat ng isang nakahintong kotse. Makintab ang kotse at kahit paano, ibinabalik nito ang bahagyang anino namin, na iba sa natural. Alalaon baga'y parang mga larawang ipinakikita ng magic mirror sa isang karnabal. Matataba at punggok! Ganoon na lamang ang aming pagtawa na hindi matapus-tapos, tuwing masusulyapan ang sarili. Halos ma-dyinggel na nga sa paghalakhak!

Ganyan daw ang mga bata, madaling tumawa. Ngunit sa pagdaraan ng mga taon, waring nalilimutan ng marami ang sining ng pagtawa. Sa dami marahil ng mga responsibilidad na naatang sa mga balikat. Marami ngang mga seniors na talagang nakalimot na yatang tumawa. Parang wala na silang makitang nakatatawa o nakatutuwa sa mundo.(Kaya siguro may nakaisip noong seminar sa laughter-yoga.) Pasalamat na lamang ako at ang marami sa aking mga kakilala ay hindi kabilang dito.

May dinadaluhan akong miting minsan isang buwan na sinisimulan ang mga diskusyon o talakayan sa isang pagpapalitan ng mga jokes. Sabi nga ng facilitator namin, any joke of any color. At totoo namang ang tawanang nagaganap dito ay nakapagpapasarap sa pakiramdam, na ayon sa mga tagapagtaguyod ng laughter is the best medicine, will boost the immune system and promote general wellbeing. Sa totoo lang ulit, matagal na namin itong alam. Kaming... madalas dumalo sa mga high school reunion.

Kayong dumadalo sa mga high school reunion, hindi ba ninyo napapansin, ang sarap ng ating tawanan kapag kasama ang mga dating kaiskwela. Iba talaga. Iba sa tawa kapag ang kahalubilo ay mga bagong kaibigan o kapit-bahay. Iba kapag kababata o kaiskwela. Iba sa tawa kapag mga kaopisina ang kasama.

May nagprisintang magpaliwanag. Kasi, anya, lubos ang pagkakakilala natin sa isa't isa. Magkakaiskwela, magkababata, magkakapit-bahay. Walang itinatago, alam ang likaw ng bituka ng lahat. Alam ang pinagmulan, mahirap kung mahirap, kahit milyunaryo na ngayon. Palagay ang loob, wala ang pretensiyon.

At marami ang sumang-ayon sa nasabing paliwanag. At home, kumbaga, sa isa't isa. Dahil alam ang history. Iyong mga gustong itago ang kanilang nakaraang istorya, iyon ang mga hindi tumatawa sa mga biruan. Karaniwan nga'y iyon ang mga hindi dumadalo sa reunion.

Kapag may reunion, siempre, may mga miting bago ang pagdaraos nito. Ang mga miting na ito ang masasaya. Kaya nga naisipan kong sumulat ng tungkol sa pagtawa ay dahil sa masaya kong miting na dinaluhan kamakailan. Ang nakatutuwa rito ay wala namang kwenta ang mga kwentuhan. Mga simpling sagutan lamang na nauuwi sa malakas at hindi matapus-tapos na halakhakan.

Makinig kayo.

Obserbasyon ng isang may-asawa: Hindi ba ninyo napapansin, Ang mga biyuda, mas gumaganda!

Tawanan na ang grupo sa aming mesa na binubuo ng tatlong biyuda, isang matandang dalaga at ilang may asawa.

Naikwento ko tuloy ang kwento ng isang kakilala tungkol sa kanyang kaiskwela na nang nabiyuda, ay may pilyong nagkomentaryo na umaliwalas ang mukha! Naglalamay raw sila noon at nabulalas lahat sila nang halakhak. 'Kakahiya, ano! Pero natawa sila. At natawa rin ang pinagkwentuhan ko.

Kasunod pa nitong kwento ay tungkol pa rin sa nasabing kaiskwela ng aking kakilala na nakatagpo ang isang kabibiyuda rin na tunay na lungkot na lungkot sa pagkamatay ng kabiyak. Sabi pa nito, gusto ko na ring mamatay... Ang komentaryo ng unang biyuda, gan'on mo siya kamahal? At tigas na tawanan ng aking mga kaharap sa aking kwento. Nakatatawa ba? Maaaring hindi, pero, basta, natawa na naman kami.

Nakisagot ngayon ang isang biyuda na kaharap namin. Talaga namang nakaka-depress ang mamatayan. Siya raw noon, para lamang makatulog, umiinom siya ng siyoktong gabi-gabi, maiwanan ka ba naman ng asawa mo ng anim na anak! At kwarenta anyos pa lang ako!

Kasarapan, sagutan sa paligid, at tawanan kami ulit.

Nang magsalita ang nag-obserbasyon na ang mga biyuda ay mas gumaganda kaysa dati. Ako nga, anya, nitong nakaraang linggo, depressed na depressed... Di ko nga malaman kung bakit...

Sambot agad ang isang kaharap namin. Bakit, dahil buhay pa ang asawa mo?

Hagalpakan na namang umaatikabo. Mababaw, pero masaya, di ba? Ito rin kasi ang nagkwento noon na kaya hindi siya nakarating sa nakaraang miting ay sa dahilang naospital ang kanyang asawa, nadulas raw sa banyo.

Na agad sinundan ng sabi ng mga kaharap, itinulak mo, ano?

He, he, he! Masaya talaga ang mga senior citizens. Todo ang mga biruan.

Pero, ito ang totoo. Tunay na kapag nagkasama-sama ang mga dating magkakaiskwela sa high school, iba ang saya. Bagaman at noong panahong iyon ng pag-aaral, medyo nagkakahiyaan pa ang mga lalaki at babaing magkakaiskwela. At magkakagalit pa 'kamo kung minsan. Kaya nga nakatutuwa, na ngayong nagkita-kitang muli, pagkatapos nang deka-dekadang taong paghihiwalay, ay waring higit na matamis ang pagsasama-sama.

Paliwanag nga ng isa, dahil ito raw ay isang pagtatangka na mahawakan at muling maranasan ang mga taon ng kabataan. Kung paanong ang paghalakhak nang malakas at bigay na bigay ay natural lamang. Spontaneous, kumbaga. Minsan ay nagbubuhat sa tiyan, minsan ay nagbubunga ng paninigas ng sikmura bunga ng naipong hanging hinigop ng bibig sa pagtawang di mapigilan. Ngunit kalaunan ay kusang lumalabas, parang tubig na dumadaloy, naghahanap ng paglalagusan. May pagkakataon ngang ang hagikgik (tawang pinipigil at ayaw pakawalan) ay nauuwi sa “disgrasya”, if you know what I mean!

Marami pang maaring pagkunan ng nakatutuwang bagay na magdudulot ng pang-araw-araw na saya at halakhak. Mga sitcom sa tv, ma-tagalog man o ingles. Variety shows. Mga pelikulang comedy. Sa mga walang hilig sa panonood, subukan ninyong makinig sa usapan ng mga bata, lalo iyong mga eight-year old and below. Pure innocence...

O panoorin ninyo ang mga naglalarong kuting. O tuta. Maaaring hindi kayo mapahalakhak nang matunog, pero sigurado, mapapangiti kayo. At kapag sumilay na ang ngiti sa inyong mga labi, gagaan ang inyong pakiramdam, magiging positibo ang inyong tingin sa paligid, at lalayo ang sakit o anumang karamdaman.

Dahil... laughter is the best medicine!

Smile !!!


Wednesday, September 15, 2010

SAPAGKAT MAHAL KITA....


SAPAGKAT MAHAL KITA....


ISINUBSOB ni Leo ang kanyang mukha sa kayumangging dibdib. Gumapang ang kanyang labi sa puno ng batok. Huminga siya nang malalim. Nilanghap ang bangong nagmumula sa likod ng taynga, sa nakalugay na buhok. Pagkuway naniin sa siko at pinagmasdan ang mukha ng kaulayaw. Binakas ng hintuturo ang balantok ng kilay, ang tangos ng ilong, ang hubog ng mga labi. Ang daliri ni Leo ay kinagat ng nakahiga. At si Leo ay....

Ang rurok ay pilit na inabot. At narating ni Leo. Tumatagaktak ang kanyang pawis. At waring siya ay hapung-hapo.

Bakit?

Sinuklian Leo ng isang matipid na ngiti ang tawa ng kasamang nakahiga. Wala.

Ngunit hindi totoong wala. Dahil mayroon. Hindi nga lamang niya masasabi sa kaharap. Kasi kahit paano, iginagalang niya ito. At para sa kanya, ang pagsasawalang-kibo ay isang uri ng paggalang, isang pagpapakaginoo.

Masasabi ba niya, kasi, nawala ang init. Ang simbuyo. Kasi, nawala ang atraksiyon. Ang rahuyo. Ang hikayat ng laman. Kasi, naalaala ko si Minda.

At ayaw niyang maalaala si Minda. Kaya siya naroon sa piling ni Irma ay upang makalimutan si Minda.

Muli, isinubsob ni Leo ang kanyang mukha sa kayumangging dibdib. Na katuwas ng busilak na puti ng dibdib ni Minda.


SI MINDA ay isang kababata sa lalawigan. Kamag-aral sa elementarya. Isang mukha sa nagdaang kamusmusan.

Bago natapos ang kanyang pag-aaral sa mababang paaralan ay naluwas sila ng Maynila. Ang buo nilang pamilya. Ang kanilang lupa't bahay ay naiwan sa pag-aasikaso ng isang kamag-anak. Napakalayo ng lalawigan sa lungsod. At naging napakadalang ang kanilang pag-uwi. At pagkikita ni Minda. Hanggang hindi na. Wala na.

Panganay si Leo sa limang magkakakapatid. May asawa na ang dalawang sumunod sa kanya. At ikakasal ang pangatlo..

Tampulan siya ng tukso. Ano ka ba, Leo? Napag-iiwanan ka.

Tawa nang tawa ang kanyang ama. Pihikan itong binata ko.

Iiling-iling ang kanyang ina. Ewan ko ba, ang dami namang girlfriend.

Ang dami nga. Naging, pagtutuwid niya. One at a time. Si Noemi. Ang puti. Si Lyn, ang malambing, malantong, makiya na si Lyn. At si Irma.

Hindi problema sa kanya ang babae. Siya ang problema ng mga babae. Dahil ayaw niyang patali. Ewan niya kung bakit. Psychological daw, sabi ng kanyang kapatid, ayon raw sa napag-aralan nito sa kursong kinuha sa kolehiyo.

Kalukuhan, sabi niya. Ano bang psychological ang pinagsasabi mo. Magkasama tayong lumaki. May nakita ka bang hindi normal na ugali ko?

Ba, malay ko, ingos nito. E, sa mayroon tayong tinatawag na subconscious mind at …

Umiling siya. Tigilan mo ako niyang mga fixation at kung anu-anong termino mo. Ang simpli naman ng sagot sa ginagawa ko.

Aber.

Nagtawa siya. Ano pa. Maliban sa hindi pa ako sawa sa buhay binata.
Ayoko pa ng responsibilidad ng buhay may asawa. Hindi pa ako handa sa mga babaing nakadaster at nakasabog ang buhok. Sa batang iyak nang iyak at hindi mapatahan. Sa mapanghing lampin at nagkalat na laruan. Sa...

Nagkurus ang kanyang kapatid. Hindi pa sawa ang treinta anyos.

Kinutusan niya ang kapatid. Sa isang binata, ang treinta ay kasarapan pa lamang.

Siya, si Leo ay kung ilang taong natira sa Amerika. Nag-aral. Ngayon ay executive sa isang malaking advertising company. Malaki ang suweldo. Sapat na makapag-galante sa mga magulang at kapatid at kaibigan. At sapat na makapamuhay nang sarili.

Sayang ang iyuupa mo sa apartment, sabi ng kanyang ina.

Ang luwag naman dito, susog ng kanilang bunso.

Kung magkano, hindi pa furnished, nagsasayang ng kuwarta ang kuya, kantiyaw ng sumunod sa kanya.

At dumale ang isa pa. Baka wala ka nang mapaglagyan, e, dine mo na itapon sa gawi ko.

Nagtawanan ang lahat, maliban sa kanyang ama. Na siyang tumapos sa salitaan. Nasa hustong gulang na ang kuya nyo. Alam niya ang kanyang ginagawa.

Salamat, Tatay, aniya sa ama. Binalingan niya ang kanyang ina. Ganito iyon Nanay. Kung minsan kasi, may bisita ako. Ginagabi. Kung dito sa atin...

Yahoo, sigaw ng bunso. Naiintindihan na namin, Kuya.

Kaya mag-isa siyang nanirahan sa isang makabagong apartmen, sa isang pribadong compound na ang karaniwang umuupa ay mga katulad niya. Na malalaki ang suweldo at mahuhusay ang trabaho. Na ang mga edad ay treinta pataas. Na pawang wala pang balak mag-asawa sa malapit na hinaharap.

Saka sila nagkita ni Minda. Na kanyang kababata at kamag-aral sa lalawigan. Dalaga pa si Minda.

“Wala pa?” biro niya.

Tumawa si Minda. At tumawa pati ang mga mata nito. “Kung sakali...”

Hindi itinuloy ni Minda ang sasabihin at sila ay nagkatawanan. Siya ay kinutuban.

Tuwang-tuwa ang kaniyang ama't ina nang dalhin niya si Minda sa kanilang tahanan. Tigas na kumustahan. At tanungan. Kuwentuhan.

“Naku, ang batang ito. Kailan ka pa ba rito sa Maynila? Saan ka ba nakatira?. Ang mga nanay mo, nasaan?”

“Isa-isa ang tanong Inay,” kantiyaw ng bunso.

Ngunit patuloy sa pagtatanong ang kanyang ina. “Hindi na kami nauwi sa atin. Abala sa negosyo ang Mang Fredo mo. Ano na ba ang nangyari doon? Marami bang nasira noong bumagyo?”

At laking tawanan nang sumagot si Minda. “E, matagal na rin ho akong hindi nauuwi. Hindi nga lamang kasing-tagal nang hindi ninyo pagkauwi.”

Kaya pala ay nadestino ang ama ni Minda sa isang lalawigan sa kabisayaan. At doon na rin sila nanirahan. Hanggang sa makapag-asawa ang mga kapatid nito. At sa isang aksidente ay namatay ang kanyang ama. Sa isang atake ay sumunod naman ang ina. Noon napunta si Minda sa Maynila. Nanirahan muna sa isang kamag-anak. Kalaunan ay nagsarili, kasama ang ilang kaibigan. A nagtayo ng negosyo, batay sa kursong napag-aralan sa kolehiyo.

“Mayroon kang shoppe sa Makati?” tanong ng kanyang ina.

“Interior Decorator ka? May patahian ka ng mga kurtina?” tanong naman niya.

Nagtawa si Minda. “Hindi ba sinabi ko na sa iyo nang magkita tayo?”

Siya naman ang tumawa. “Nakalimutan ko na. Kasi nagulat ako nang magkita tayo. Dati, di ba ang payat mo. Saka masyadong singkit ang mga mata mo. At saka ang balat mo noon, parang ang daming maliliit na butlig.”

Masakit mangungurot si Minda. At hindi kaagad binibitiwan. Hanggang hindi humihinto ang tawanan.

Kaagad naman niyang binawi ang panunukso. At totoong-totoo sa loob, matamang-mataman ang kanyang pagkakatitig, sinabi niya. “Pero ngayon, ang ganda mo, Minda.”

Namula ang mga pisngi ni Minda. At ehem, tikhim ng kanilang bunso. At nahuli niya, makahulugang nagpalitan ng tingin ang kanyang ina at ama.

Tinandaan niya sa sandaling iyon, hindi na niya muling pupurihin si Minda sa harap ng kanyang pamilya. Talagang hindi na. Dahil hindi pa siya nakahandang mag-asawa. Saka hindi naman niya gusto si Minda. Sabagay, maganda ito. At mabait. May pinag-aralan. Kilala nila ang pinagmulang pamilya. Isang malapit na kaibigan noon.

At saka malay niya, baka may boyfriend si Minda.

Dinala siya ni Minda sa ari nitong shoppe sa Makati Commercial. At nakilala niya ang mga kasama nito. At may nalaman siya.

“Ikaw pala si Leo,” nakangiti si Connie, ang partner ni Minda sa negosyo.

May ibig sabihin ang ngiti ni Connie. At nagbiro siya. “Bakit? Ano ba ang tsismis sa iyo nitong kaibigan mo...”

Mula sa sinusuperbisyuhang mananahi, ay sumagot si Minda. Naku, huwag ninyo akong igawa ng istorya diyan.

Ngunit pilya si Connie. At may ibinulong. “Ikaw pala'ng dahilan kung bakit walang magustuhang manliligaw itong si Minda.”

“Hoy,” saway ni Minda.

Ngunit nasabi na ni Connie ang sikreto at wala nang nagawa si Minda. At sa kaibuturan ng kanyang dibdib ay nakaramdam siya ng kakaibang kasiyahan. Likha ng balitang siya pala ang unang pag-ibig ni Minda. Noon pa man sa lalawigan.

Dinala niya sa kanyang apartmen si Minda. At hinaplos ng mga daliri nito ang upholstery ng kanyang sala set. Hinawakan at dinama ang kapal ng tela ng nakasabit na kurtina. Nakangunot ang noong pinagmasdan ang kuwadro sa dingding.

Ipinasok niya sa kanyang kuwarto si Minda. Umiling-iling ito. “Ang mamahal ng mga kasangkapan mo, pero hindi tama ang pagkakaayos. Sino bang nagtrabaho nito?”

“Isang kaibigan,” sagot niya. “Pero hindi siya interior decorator.”

Nagkibit ang balikat si Minda. At kinilingan siya. “Gusto mong ayusin ko? Mura lamang kitang sisingilin.”

Muli niyang dinala sa kanyang apartmen si Minda. At nagkabit ito ng bagong kurtina. Sa may pagpanhik ng hagdanan ay nagsabit ng maliliit na kuwadro ng pintura. Sa pagitan ng mga malalaking aklat ay isiningit ang isang munti, antique na tapayan at ang ulo ng isang mandirigmang katutubo. Sa likod ng sopa at sa mga dingding ay maraming inalis. Masyadong maraming clutter. Less is more, sabi pa ni Minda.

Iniba ni Minda ang ayos ng malaking kama sa silid-tulugan. Marami na namang inalis, Isa lamang ang idinagdag. Isang leon sa ulunan ng kama, dahil ang pangalan niya ay Leo at ang zodiac sign niya ay leon. Ang namayaning kulay sa silid ay panlalaki.

Nasiyahan siya. At nagbayaran sila ni Minda. “Hindi kita pinatubuan,” sabi nito.

“Libu-libo na, wala pang tubo,” angal niya.

Mukhang tinablan si Minda sa biro niya. Hindi kumibo. At hindi siya nagpabaya. “Huwag mong sabihing pikon ka na ngayon.”

Niyaya niyang lumabas si Minda. “Kakain tayo. Nightclub...”

Umiling si Minda, “Huwag na lang.”

Nabahala siya, “Tampo ka yata, Minda...”

“Hindi.”

“O, e bakit ka ganyan?” Pilit niyang tanong.

“Talagang hindi,” sabi ni Minda. “At para maniwala ka, dito mo na lang ako i-blowout. Sa apartment mo. At ako ang magluluto. Masarap akong magluto, baka akala mo. At magbibihis tayo nang maganda. Saka magsisindi ng kandila. Magpapatugtog ng stereo.”

Pumayag siya. Ngunit kinakabahan siya sa takbo ng mga pangyayari. Ang ganoong uri ng pagsasalo ay karaniwan nang sa isang bagay lamang nauuwi. Sa pagsisiping sa kama. Wala siyang tutol dito. Kaya lamang , nagkataong ang babae ay si Minda. At si Minda ay isang kaibigan at kababata. At si Minda'y may pag-ibig sa kanya.

Binuo na lamang niya sa sarili na siya ay magpapakatimping mabuti.

Dinatnan na niya si Minda sa pag-aayos at pagluluto sa loob ng apartmen. Nakasuot ito ng short pants at naka-roller ang buhok. Naka-tsinelas ng goma at may malaking apron.

“Gutom na ko,” sabi niya.

Itinaboy siya ni Minda. “Magpahinga ka muna, at sunod, magbihis ka. Amerkana, ha. Magkurbata ka.”

Natatawa siya sa sarili. Naging sunud-sunuran siya kay Minda . Naligo siya. At nagbihis. At sinilip ang laman ng kanyang munting bar. Naghanap ng maiinom, kasama ng sit down dinner nila ni Minda.

Mula sa itaas ng hagdanan, dumukwang si Minda. “Huwag ka nang maghanap. Mayroon akong dala.”

“Na ano?” tanong niya.

Naupo si Minda sa isang baitang. Ang roller ng buhok ay sininulang tanggalin. “May nagregalo sa akin ng champagne noong Pasko. Hindi nga lang of excellent vintage, alam mo na, pero pwede na rin. Nariyan sa dala kong cooler. Pakidagdagan nga ng asin iyong yelo. At kilusin mo lang. Baka maging sherbet.”

Champagne. Musika. Candlelight. At si Minda. Kinakakabahan na siyang talaga.

Naka-micro mini si Minda. At maputing-maputi. At magandang-maganda. At pilit man niyang isaisip na si Minda ay ang kababatang taga-probinsiya, na payat noon at masyadong singkit, hindi mawala-wala ang kanyang kaba. Natatakot siya sa mangyayari. Kung si Minda nga lamang ay hindi si Minda...

Kumpleto ang pagkaing inihanda ni Minda. May appetizer. Sopas. Salad. May fish course. Ang entree ay isang roast beef. May dessert. At kape.

“Maswerte ang mapapangasawa mo,” sabi niya.

Ngumiti ang mga mata ni Minda. At mali, naisip niya, ang kanyang sinabi. Bakit dito nadadako ang aming usapan.

“Ikaw Leo, bakit hindi ka pa nag-aasawa?” tanong ni Minda.

At naisaloob niya, magandang tanong. Ang kanyang mga baraha ay maliwanag niyang maipakikita kay Minda.

“Alam mo Minda, hindi ako naniniwala sa buhay may asawa.”

“Siyanga,” tumaas ang kilay ni Minda.

Tumikhim siya. “Hindi naman sa hindi ako naniniwala. Sabihin na lamang natin na ayaw ko pang mag-asawa. Hindi pa ako handa sa buhay na nakatali.”

Umiling si Minda. “Wala kang nararamdaman... iyong mga saloobin ng isang lalaki para sa isang babae. Na para bang masarap iyong may dinaratnan sa bahay. Na mag-aasikaso sa iyo.”

Sunud-sunod ang kanyang pag-iling. “Sanay akong mag-isa. Isa pa'y asikaso rin naman ako ng nanay, kahit ganitong nasa malayo ako. At iyong sinasabi mong damdamin ng isang lalaki, huwag ka namang mag-iisip nang hindi mainam, pero, hindi problema iyon. Marami akong kaibigang babae, Minda.”

Naging pormal si Minda. “Ibig mong sabihin, kaibigan, pero may nangyayari?”

Pinung-pino ang kanyang pagtango.

“Hindi sila nagyayayang pakasal.”

Si Minda, parang disiotso anyos kung magtanong. Parang hindi beinte otso. Alam niya, dahil dalawang taon ang gulang niya dito. Umiling siya. “Hindi. Bago naman mangyari ang sinasabi ko, e, alam na nila ang saloobin ko tungkol doon.”

“Alam na nila, pero sige pa rin sila.”

Si Minda, gusto niyang haplusin ng daliri ang pagkangunot ng noo nito. Tumango siya. “Oo. Mahal kasi nila ako.”

Si Minda naman ang tumango. A, kung talagang mahal....usal nito.

Hindi niya alam kung paano ang nangyari. Basta nagkayayaan silang magsayaw. Sa kanyang stereo tape recorder ay ikinasa niya ang isang spool na panay Jack Jones. Sinabayan pa ni Minda ang pag-awit.

Magaang isayaw si Minda. At malambot ang katawan. Ang dibdib. At mabango. Pilit, tinandaan niya, si Minda ay isang kaibigan, kaibigan, kaibigan.

“Totoo ba, Minda, ako'ng first love mo?” tanong niya.

Tumawa lamang si Minda. At humilig sa kanyang balikat. At lumipas ang maraming sandali. At nagpaalam si Minda. At sinabi niyang ihahatid niya ito.

“Magbibihis muna ako,” sabi ni Minda. At iyon ang kanilang pagkakamali. Nagpatulong si Minda sa pagbababa ng zipper. Na umipit. At matagal bago natanggal.

Maputlang-maputla si Minda.

“Minda, bakit. Bakit hindi ka tumutol? O, Minda...”

Umiling si Minda. At tinukop ang kanyang bibig. “Huwag mong sisihin ang iyong sarili, Leo. Nangyari, dahil pumayag ako. Kagustuhan.. kagustuhan ko rin ang nangyari. Siguro... dahil...sapagkat ...mahal kita. Noon pa man, Leo. Pinilit ko ang makalimot. Walang nangyari, Leo.”

“Pero, Minda. Alam mo Minda. .” Hindi niya masabi, nahihirapan siyang sabihin kay Minda, na kagustuhan man nito ang nangyari, may pag-ibig man ito sa kanya, para sa kanya, ang nangyari ay bunga lamang ng musika, ng liwanag ng kandila, ng champagne. At hindi niya mapapanagutan.

Tumawa si Minda. Ngunit napansin niya, may katal ang tinig nito, na para bang maiiyak. “Huwag kang mag-isip ng kung ano, Leo. Hindi kita yayayaing pakasal. Di ba maliwanag mong sinabi iyon kangina?”

“Pero Minda...” at sa dahilang wala siyang maisip pang sasabihin ay dinugtong niya, “nagpi-pills ka ba?”

Kitang-kita niya ang latay ng nasaktang damdamin sa mukha ni Minda. Alam niya, hindi niya dapat sinabi iyon. Dahil si Minda, si Minda ay isang birhen. Wala sa katergorya ng mga babaing nakasama na niya.

Iniwasan siya ni Minda pagkatapos ng pangyayaring iyon. Na ikinaluwag ng kanyang damdamin. At lumipas ang ilang buwan na hindi sila nagkita sa dahilang natapat naman sa maraming trabaho sa kanilang opisina. Nang sa isang pagdalaw sa mga magulang, siya ay kinausap ng mga ito.

“Alam namin ang nangyari, Leo,” bungad ng kanyang ama.

Tungkol kay Minda nasiguro na niya. Isang masamang hinala ang dagling sumingit sa kanyang isipan. Si Minda, sa kabila ng indipindiyenteng pamumuhay ay taal pa ring probinsiyana. At hindi makatitiis, hindi matatanggap nang paganoon na lamang ang nangyari sa kanila. Tiyak, ito ay lumapit sa kanyang mga magulang. Upang mahikayat siyang magpakasal.

“Kagustuhan namin ang nangyari, Tatay at kapwa kami nasa ead.”

At hindi siya masusubong pakasal nang ganoon lamang. Kahit ano pa ang sabihin ng kanyang mga magulang. Kahit ano pa ang mangyari. Sabihin pang birhen si Minda at siya ang tanging lalaki sa buhay nito. Na pinaniniwalaan naman niya.

“Nagdadalang tao si Minda,” sabi ng kanyang ina.

At natigilan siya. At matagal na napatitig sa kanyang ina.

Hindi rin niya pinakasalan si Minda. Ang binhi ng hinala ay kaagad tumubo. Si Minda, ang unang pag-ibig ni Minda ay siya. At siya pa rin ang pag-ibig ni Minda ngayon. Si Minda ay matalinong babae. Isang tunay na anak ni Eba. Ang lahat ay binalak ni Minda. Isang patibong. Pati ang sanggol. Para sila makasal. Sa tindi ng hinala, hindi na sumilid sa kanyan isipan na minsan lamang silang nagkasama ni Minda, na isang birhen. Hindi na niya naisip na ang naganap sa kanila ni Minda ay maaring naganap, hindi dahil sa isang pakana kundi dahil sa isang hindi mapigil na pagpapamalas ng pag-ibig ng dalaga sa kanya.

Sa panahon ng pagdadalang-tao ni Minda, kinilala ito ng kanyang mga magulang. Madalas na sunduin, patulugin sa kanilang tahanan. Isang bagay na lubha niyang ikinayamot. Isang damdamin na hindi nagamot ng pagkatuklas kalaunan sa katotohanang lumapit si Minda sa kanyang mga magulang upang ipaalam lamang ang nangyari at hindi upang magpatulong na ito'y kanyang pakasalan.

Abala siya sa kanyang trabaho, paalis-alis ng bansa. At marami siyang mga kaibigang dalaga. Na may gusto sa kanya at naghihintay na siya ay masilo. Sa sarili niyang pagpapasiya. Isa pa'y nasa pills ang mga kaibigang ito. Hindi tulad ni Minda.

Na nagsilang ng isang sanggol na lalaki.

Tuwang-tuwa ang kanyang pamilya. Ang kanilang bunso. “Naku, Kuya, matutuwa ka kay Tatay. Ngayon lang ba naman nagkaapo ng lalaki...”

Nakaramdam siya ng pagnanais na makita ang sanggol. Ngunit sinikil niya ang nasabing damdamin sa dahilang baka mapagkamalan ito na isang pagpayag sa higit kailanman, ay dapat na madaos na kasalan.

Hanggang lumipas pa ang mga buwan at datnan niya isang araw ang sanggol sa kanilang tahanan.

Ang mata, ang ilong, ang bibig, ang hugis ng ulo, siyang-siya. Walang kinuha kay Minda, maliban sa puti ng kutis.

“Heto hawakan mo, dahan-dahan sa likod,” ang sanggol ay iniyabot ng kanyang ina.

Asiwang kinuha niya ang sanggol. At isinandal sa kanyang dibdib. Sumibi ang sanggol. At umiyak. Kay pula ng dila nito. At kay ganda ng gilagid.

“Madalas ba siyang iwan dito?” tanong niya.

Madalas daw. At nadalas ang pagdalaw niya sa dating tahanan. Isang kahungkagan sa kanyang sarili na dati ay hindi niya alam na naroroon ang pinuno ng mga tawa at ngiti ng sanggol. At sa isa niyang pagdalaw, nagkatagpo sila ni Minda.

Nang makita niya si Minda, hindi niya malaman kung bakit ang sumingit na larawan sa kanyang isip ay ang maputlang-maputlang mukha nito nang gabing iyon sa kanyang apartmen. At ang sinabi nito, naging higit na malinaw sa kanya ang kahulugan. Kagustuhan ko ang nangyari, Leo. Huwag mong sisihin ang iyong sarili. Huwag kang mag-isip ng kung ano. Hindi kita yayayaing pakasal. Kagustuhan ko, Leo. Sapagkat mahal kita.

Hindi na siya nagtagal sa kanilang bahay. “Ihahatid kita , Minda.”

Sa kotse, walang kakibo-kibo si Minda. At siya ang nagbukas ng usapan. “Magandang bata si Boyet, Minda...”

Tumawa si Minda. At may kasiyahang bumunggo sa kanyang puso. “Kamukha mo si Boyet, Leo.”

Matagal na hindi sila nag-imikan. Malapit nang bumaba si Minda nang masabi niya. “Pakasal na tayo, Minda.”

Alang-alang kay Boyet, naisip niya noon pa mang makita niya ito sa pag-aaruga ng kanyang pamilya. Kawawa naman si Boyet. Isa pa'y parang gusto na rin niyang manahimik. At higit sa lahat, si Minda ang marapat lamang na pakasalan niya.

Ang inaasahan niyang mababasa sa mukha ni Minda ay wala. Sa halip, muli niyang nakita ang latay ng isang nasaktang damdamin. Sunud-sunod ang iling nito. “ Hindi. Huwag Leo. Please.”

At hindi siya handa sa sumunod pang sinabi ni Minda. “Kung gusto mo si Boyet, ibibigay ko siya sa iyo, Leo. O kung nasa akin naman ay pwede mong dalawin, anytime. Pero huwag mong isakripisyo ang iyong sarili. Natatandaan ko pa ang iyong sinabi noon. Hindi ka naniniwala sa buhay may asawa. At isa pa, Leo hindi ko naman matatanggap ang ibinibigay mo. Dahil ayaw ko ng awa. Noon Leo, nasa krisis ang buhay ko, ang katayuan ko sa aking pamilya, sa munting lipunan na aking ginagalawan. Pero, noon pa man, Leo nagyaya ka mang pakasal noon, hindi ko rin tatanggapin. Dahil pakakasal lamang ako sa lalaking umiibig sa akin. At alam ko, hindi mo naman ako iniibig.

At bumalik siya kay Noemi. Kay Lyn. At kay Irma. At kanyang dinama ang sarili. Nasaan ang pag-ibig. Ang balani ng isang gabi o isang hapon sa piling ng mga ito. Wala wala wala.

Naggugumiit ang isang mukha. Ang isang tinig. Sapagkat mahal kita, Leo. Sapagkat mahal kita. At sa kaibuturan ng kanyang sarili ay damang-dama niya, na sina Noemi, Lyn at Irma ay pawang malalabong anino na lamang, matapos ang nangyari sa kanila ni Minda. Matapos niyang maunawaan ang damdaming ngayon ay nadarama niya para dito. Kung mapaniniwala lamang niya ito...


HELLO, Minda...

“Leo?”

“Ako nga Minda. Pwede ba.... pwede bang dumalaw sa iyo?”

“Ha, e, bakit? Ano ba ang sasabihin mo?”

“Sa pagkikita na natin, Minda. Masyadong personal.”

“Ha... e di sige. Bye.”

“Bye,” at ibinaba niya ang telepono. Nasa unang hakbang na siya ng panliligaw. Na itataguyod niya hanggang sa magtagumpay.


LIWAYWAY (noong seventies, nawala ang kopya)

Saturday, September 11, 2010

SAPAGKAT MAHAL KITA...



SAPAGKAT MAHAL KITA...

Ang kwento para sa buwang ito ng Setyembre ay isa sa mga kwentong nasagip kay Ondoy. Alalaon baga'y, kasama sa Ondoy's Finds. Nalathala ito sa Lingguhang Liwayway noong seventies siguro. Iyong duplicate copy lamang ang nakuha ko, wala na ang kopya ng Liwayway mismo.

Mapapansin sa kwento na sa “makabagong apartment” nakatira ang bida. Kung ngayon ito, sa condo na. Nabanggit rin ang Makati Commercial na lokasyon ng business ng bidang babae. Dated talaga. Sa panahong ito, pwedeng Greenbelt. O Glorietta. O kung saan pa man.

Sa mga tagasubaybay, pakiusap kong isaisip na ang mga kwentong nababasa nila sa blog ay karaniwan nang ang “setting” ay noong panahong ito ay nalathala. Kaya mainam ring tingnan ang petsa ng pagkalabas nito sa Liwayway na inilalagay ko sa hulihan ng bawat kwento. Kung sakali naman at wala akong inilagay, ibig lamang sabihin ay nahiram at hindi naisoli ang aking kopya. Tulad nga ng SAPAGKAT MAHAL KITA...

Sana ay mabigyang-aliw kayo ng kwentong ito.

Abangan sa isang linggo.

Sunday, September 5, 2010

ONDOY'S FINDS

ONDOY'S FINDS

Sa totoo lang, hindi pa ako tapos magligpit, as in “sort” ng ilang papeles at photos na nabaha ni Ondoy. Pero dahil, ito na ang pinagpasiyahan kong isa sa mga “last priorities”, kaya ngayon ko pa lamang ito naisisingit asikasuhin.

Nakatutuwa. Marami akong nadiskubre sa aking pagbubuklat. Mga fragments o moments o life's sketches na hango sa mga nangyayari sa paligid, na sinulat ko noong araw nang hindi ko pa nahaharap ang pagkatha (gusto ko, ngunit hindi pa handa si Evelyn L. Estrella na magkwento). At naisip ko... bakit di ko ibahagi ang mga ito sa mambabasa ng aking blog?

Pero, sa wikang ingles ito, kaya pasensiya na sa mga mali. Baka absent ako noon sa klase ng aming English and Literature teacher sa high school.

Wala itong pamagat o title. Tulad nang nasabi ko sa simula nito, tinatawag ko itong fragment o moments o life's sketches. 'La lang, sa lenguahe nga ng mga bata ngayon. Wala lang. Gan'on lang. 'Yun lang. Parang kwentong hindi kwento. At ganito ang itatawag ko sa mga ito. Kwentong Hindi Kwento. Mapapansing tinapos ko pa ang mga ito sa mga tulang nabasa sa kung saan-saan noong mga panahong iyon, kinopya, itinabi, at ngayon nga ay "buhay" pang masasabi. Kumbaga ay ito ang mga binhi ng mga isinilang na kwento na nakakita ng liwanag sa pahina ng lingguhang Liwayway, kalaunan.


Kwentong Hindi Kwento No. 1



He just stared at her. For how long, she didn't know. She was too sick to notice.

Too sick, not because of the sleepless nights she had spent in preparing for the board examination; not because of the thought of how she would fare with it, but, because of the thought of how slim her chances were of seeing him again. She would miss him terribly. Oh, if she could only cry it out to him...

For that short moment that their eyes met, she had a funny feeling that he wasn't the man she only came to know in the combined-class review; that he was not a stranger to her. Funny, indeed, if not, puzzling.

It was about the examination that she asked him. A question asked by everybody from anybody. Anybody from everybody. A question asked to appraise one's chance of passing. But, not to her! She had only his welfare in mind when she asked him that question. She didn't know why she felt that way. She really didn't know...

As she gazed into his eyes, she tried to read his answer to her question. And as she tried to read the answer, she forgot the question.

He looked weary. And a desire to comfort him came to her. Just to comfort him. Just to ease the pain. Just...

He was a complete stranger to her. Except for his complete name, his home province, and his birthdate, which were all available at the university's yearbook, she knew no more. And, she should say that of the most vital statistic, she had no way of knowing. That, which made her call him a stranger.

A stranger. He was a stranger. But, that split second that their eyes met changed him from a stranger to a friend. It was something like “piercing the veil of corporate entity” in their corporation law. It was like disregarding things seen by the naked eye. It was looking deeper.

Someone commented on the examination all of them had just taken. She took her eyes away from him and seconded the comment with a naughty remark that brought him to laughter. And, he was relieved.

His laughter was not loud. Not soft either. And definitely not beautiful. But it was more than welcome that moment. It broke down the sickening silence. It lightened her heart.

Then, he left. Stopped. Exchanged words with a group of candidates. She wondered what kept him long...

Her group dispersed. And, his group, too. He looked back.

Their eyes met. Oh, the creeping sadness in his eyes.

He smiled at her. Achingly.

Then, they walked away. Away from each other.

And deep in her heart, she sighed, goodbye, stranger, goodbye.


“Music, when soft voices die,
vibrated in the memory -
Odors, when sweet violets sicken,
live within the sense they quicken,
Rose-leaves, when the rose is dead,
are heaped for the beloved's bed;
And so thy thoughts, when thou art gone,
love itself shall slumber on.”

By: Percy Bysshe Shelley


Kwentong Hindi Kwento No. 2


She was carefully going down the stairs when 'the girl' dashed through the entrance of the shop. 'The girl', with her familiar quick movements.

Their eyes met. And, there was something in the expression on 'the girl's' face that amused her. But she kept the amusement to herself.

'The girl' rushed upstairs while she watched her steps with more care.

It was beside the shop's display window where she almost bumped into somebody's arms. A young man's arms.

She looked up to him, a tall and fair young man, to apologize.

It was 'the guy'. Yes! 'The guy'.

'The girl' was right, was justified to look that way. She was wrong to be amused.

Once, somebody asked her if she would never forget that slight misunderstanding they had. If she would never reconcile with him. It was funny how people spoke of reconciliation. They never had a quarrel. Had they?

Everything was done in good faith on his part. She knew he was disappointed when she got mad. But, she was not mad. Even after sending him the letter, she still wanted him to be her friend.

It was too bad she was not feeling well when they met at the canteen. It was too bad she had to snub his friends when they asked her to forget and forgive.

That was the beginning. He was not seen in the dormitory anymore. And his friends, too. Then and there, she knew that it would take them a long time before they speak with each other again. That it would take her a long time before she would recover from her loneliness.

It was only after a year or more that he visited the dormitory again. She was glad to hear that. She only wondered why 'the girl' he was visitng seemed to be interested in her. Of course, 'the girl' knew the slight misunderstanding they had. But that was a thing of the past. Was it haunting her? Haunting him?

She refused to believe. But it really flattered her to learn that 'the girl' spent some thoughts on her. 'The girl' was even heard asking what would their reactions be if she and 'the guy' meet somewhere, sometime.

What would his reactions be?

His smile was spontaneously given. As if they never had a misunderstanding in the past. As if she was his very good friend who had been out of his sight for a long time and, seeing her was an honest to goodness pleasure to him. That was how he smiled. And it swept her off her feet.

And she smiled, too. Sincerely. Sweetly.

She saw he could not move. That he wanted to speak.

She could not move too. She wanted to speak also. But could she tell him everything, every little thing she would love to tell him, when she knew that upstairs, 'the girl' he was visiting was waiting for him?

But she managed to say a few words. Unfortunately, they spoke at the same time. She hardly heard what he said except that “kumusta”. If he heard her, she had no way of knowing. It seemed that the beats of her heart were louder than her voice.

It was evident that both of them wanted to stay with each other longer and speak with each other more, but, the fact that they were bound by the laws of etiquette, made them part. She didn't know where the laws of etiquette came in there. She only knew she should leave and he should go upstairs.

So, they parted. And, she had to go the wrong way first before she recovered from the sweet shock of meeting him.

So, she turned about and proceeded to the right way: Azcarraga's left turn from the shop's door, and NOT, Azcarraga's right turn, from the shop's door.


“How often for some trivial wrong,
In anger we retaliate,
We learned, although it takes us long,
That life is far too brief for hate.”

M. G. Brunner


Kwentong Hindi Kwento No. 3


For a moment, the world stood still.

That was how she felt and it was clearly reflected on her face. How it was reflected, she didn't know. But if she were to read it from his reaction, she would say that the reflection was one of sadness in discovery.

It wasn't much of the things he said that she remembered. It was more of the things he didn't say. Things he couldn't say. Things he wouldn't say.

His reasons were obvious. And he should have not laid them down to her in the form of a conversation piece. He himself would admit that she was too smart for that.

And he should have not bothered himself telling them to her in the first place. Because she knew them beforehand. And telling them to her was like scolding her twice for the same mistake. It just made her feel worst.

She couldn't remember how they came to that subject. Everything was smooth and just delightfully fine when all of a sudden, he broke down and almost spilled the dope, so to speak.

And that moment, she felt so helplessly alone. So achingly lonely.

A great moment! A moment of discovering that something dear, something she longed to have was on hand. Then, it was also the moment of abandoning that precious something. A moment of giving up all hopes and all dreams, for her. And, for him, too. Dreams he could have had with her which he preferred not to, after a very careful deliberation.

She understood what he did. And why he did it. If she had been very understanding in the past, she was a hundred times more understanding that moment. She would be a thousand more, in the future...

And at least, there was something to remember...


"At least, it is something to keep in mind,
Something to look forward to when the mood
Is low, and hope seems futile and so far
Away! For there are moments in one's life
When deep the spirit sinks, much deeper yet
When in despair the heart is full of grief
For want of those it seeks beyond its reach.
At least it is something to keep in mind;
And will it ever be for sure? - and when?
Ah! there is where it all depends! For words
Prefaced to after-thoughts may be not more
Than compliments. But, oh! The doubts that shade
Our hoping are often the same that bind
To us the things we wish to keep in mind."

Alfonso Santos

Friday, September 3, 2010

Larawan ni Ondoy sa Sapa, sa Bike Lane, sa Kalsada

Marka ng Baha sa Garahe

Si Tanya

Si Buffy

SETYEMBRE NA NAMAN, BALIK-GUNITA KAY ONDOY!

SETYEMBRE NA NAMAN, BALIK-GUNITA KAY ONDOY!

Isang taon na pala, sa a-26 ng buwang ito, si Ondoy! Kumbaga'y anibersaryo, ngunit isang anibersaryong hindi ipinagdiriwang. Manapa'y ginugunita lamang upang ang mga leksiyong natutuhan sa nangyaring kalamidad ay hindi makalimutan.

Sa totoo lamang, tuwing bubuhos ang malakas na ulan, marami nang mga tao ang dinadalaw ng pangamba, lalung-lalo na kaming mga taga-Marikina. Baka bumaha. Nakabantay na agad kami sa may bungad ng aming driveway, tinatanaw ang sapang kaibayo ng aming kalsada. Lumalaki na ba ang tubig? Umaahon na ba sa lansangan?

Tatanawin namin ang kabundukan ng Antipolo. Umuulan ba roon? Kasi, kahit wala nang ulan sa amin, kadalasan ay bumabaha pa rin dahil sa tubig na kulay putik na nagmumula sa kalbong bundok. Ganito kami ngayon, laging kinakabahan sa munting pagbuhos ng ulan, sa kabila ng Operasyon Tanggal-Bara ng City Hall.

Isang pangyayari na mapapansin sa aming kapaligiran ay ang mga nadadagdag na bagong patayong ikalawang grado ng mga bahay. Hindi malawakang expansion. Manapa'y dagdag lamang na kuwarto sa itaas ng garahe upang may maakyatan ang mga nakatira sa mga bahay na walang second floor. Na noong isang taon, sa pananalasa ni Ondoy, ay nagsiakyat ng bubungan upang maligtas sa baha. Ang tawag dito ay panic room.

Kami rin ay nagpatayo ng panic room. Pero ang tawag namin dito ay D' Attic.
Kasi, ipinataas lamang namin ang existing na bubungan, at ang itinaas nito ang nagsilbing second floor namin. Pero dahil sa taas ng bubong, naisipan pa ring i-maximize ang construction at dinagdagan pa ng talagang attic. Hindi pa ito yari pero natutuwa na kaming umakyat sa matarik na hagdan at manungaw sa bintana kung saan natatanaw namin ang isa o dalawang matatayog na gusali sa may Libis, Eastwood na raw iyon, ewan lang.

Mula sa itaas ng D' Attic ay kitang-kita ang mga nagdaraang namimisekleta sa bike lane sa tabi ng sapa, na mga trabahador pauwi sa kani-kanilang tahanan, mga batang naghahabulan, nag-aaway, mga namamahinga, nagkukuwentuhan, naka-istambay na matatanda. Slice of life talaga. Parang trailer ng isang pelikulang hindi mo alam ang puno't katapusan. Na ikaw na mismo ang pwedeng humabi ng istorya ng kanilang buhay habang nakaupo ka sa isang uugoy-ugoy na rocking chair sa tabi ng bintana.

Bumili kaya ako ng rocking chair?

Isa ito sa mga pagbabagong naganap na dala ni Ondoy. At isa pa na nagdulot ng kawalan sa aming buhay, ang pagkawala, pagpanaw ng dalawa naming aso, sina Tanya at Buffy, na dinapuan ng sakit sa atay na dala ng baha.

Isang masamang panaginip na lamang si Ondoy, ngunit sa kasalukuyan, sinimulan na namang pasukin ng bagyo ang bansa. Kaaalis lamang, o kalilihis lamang wari ng landas ng bagyong si Glenda, salamat naman! Dahil kahit may panic room o D' Attic kami, naroon pa rin ang aming orihinal na first floor ng bahay kung saan kapag pinasok ng baha ay muling lulutang, titihaya ang mga refrigerator, washing machine, cooking range at iba pang mabibigat na bagay na hindi mabubuhat upang isalba.

Kaya, tuloy ang dasal...